Badania genetyczne
Wrodzony przerost kory nadnerczy
Badanie wykonujemy:
z krwi żylnej
Wrodzony przerost kory nadnerczy
Wrodzony przerost kory nadnerczy (WPN) jest chorobą uwarunkowaną genetycznie i dziedziczoną w sposób autosomalny recesywny (co oznacza, że choroba rozwija się jedynie wtedy, gdy w obydwu kopiach genu u danej osoby występują mutacje). Najczęstszą przyczyną WPN jest niedobór enzymu 21-hydroksylazy kodowanego przez gen CYP21A2, który jest niezbędny w procesie syntezy hormonów steroidowych (kortyzolu i aldosteronu) w korze nadnerczy.
Istnieją dwie formy WPN uwarunkowanego niedoborem 21-hydroksylazy: klasyczna oraz nieklasyczna. W formie klasycznej już we wczesnym okresie ciąży rozpoczyna się wirylizacja płodów płci żeńskiej, w wyniku czego dziewczynki rodzą się z nieprawidłowo rozwiniętymi zewnętrznymi narządami płciowymi. Zazwyczaj dochodzi do przerostu łechtaczki, często z towarzyszącym zrośnięciem warg sromowych, w skrajnych przypadkach zmiany mogą być tak nasilone, że trudno ustalić płeć dziecka. Forma klasyczna może objawiać się jedynie wirylizacją u chorych dziewczynek. Jednak w trzech na cztery przypadki u dzieci obojga płci obserwuje się również, z reguły w 7-10 dniu życia, poważne zaburzenia elektrolitowe (tzw. utrata soli, bardzo niski poziom sodu i zbyt wysoki poziom potasu we krwi) spowodowane niedoborem aldosteronu. Odpowiednio wczesne postawienie rozpoznania WPN umożliwia rozpoczęcie leczenia poprzez podanie hormonów steroidowych zanim u dziecka wystąpią zagrażające życiu objawy.
U osób z nieklasyczną formą WPN objawy związane z nadmiarem androgenów mogą wystąpić w różnym wieku, nasileniu i konstelacji, u niektórych zaś nie pojawiają się nigdy. Do najczęstszych objawów tej postaci choroby należą m.in. przedwczesne dojrzewanie, szybki wzrost w dzieciństwie, który jednak zostaje przedwcześnie ukończony i skutkuje niższym niż przewidywany wzrostem ostatecznym, nadmierne owłosienie ciała, ale również łysienie kobiet (tzw. typu męskiego - zwłaszcza na skroniach), nasilony trądzik, przetłuszczające się włosy i skóra, zaburzenia nastroju, nieregularne miesiączki i/lub objawy, mogące sugerować występowanie zespołu policystycznych jajników u kobiet, mała liczba plemników w ejakulacie (oligospermia) u mężczyzn.
Ponieważ noworodki z nieklasyczną formą WPN nie mają dramatycznych zaburzeń elektrolitowych, a u dziewczynek po urodzeniu nie obserwuje się nieprawidłowych zewnętrznych narządów płciowych, wiele przypadków choroby nie zostaje rozpoznanych w dzieciństwie. Ponadto wymienione powyżej objawy tej postaci WPN są tak mało specyficzne, że trudno jest postawić diagnozę kliniczną bez wykonania specjalistycznych badań hormonalnych (określających poziom 17-hydroksy progesteronu).
Badanie genetyczne jest w stanie jednoznacznie potwierdzić kliniczne podejrzenie WPN. Jeśli znane są mutacje występujące w genie CYP21A2 u osoby z WPN, można przeprowadzić badanie w kierunku nosicielstwa mutacji również u innych członków rodziny. Informacja o tym, że jest się nosicielem/nosicielką mutacji jest szczególnie ważna w momencie zakładania rodziny. W przypadku, gdy oboje rodzice są bezobjawowymi nosicielami mutacji (czyli mutacja u każdego z nich znajduje się na jednej z dwóch kopii genu CYP21A2), ich ryzyko posiadania dziecka z WPN wynosi 25%. Jeżeli natomiast jedno z rodziców ma WPN (czyli obydwie uszkodzone kopie genu CYP21A2) a drugie jest bezobjawowym nosicielem, ryzyko wzrasta do 50%. Pary, które mają wysokie ryzyko urodzenia dziecka z WPN, mogą zdecydować się na przeprowadzenie diagnostyki prenatalnej lub preimplantacyjnej w tym kierunku. Istnieje również metoda, uznawana nadal za eksperymentalną, która w znacznym stopniu zapobiega powstaniu nieprawidłowych narządów płciowych u płodów płci żeńskiej z WPN. Polega ona na podawaniu przyszłej matce od wczesnego okresu ciąży dexametazonu (hormonu sterydowego).