Badania genetyczne
Zespół Gilberta
Badanie wykonujemy:
ze śliny (pobranie materiału wymaga naplucia do probówki, zestaw niezalecany dla dzieci poniżej 5 roku życia)
z krwi żylnej
Zespół Gilberta
Zespół Gilberta inaczej nazywany okresową żółtaczką młodocianych jest łagodnym zaburzeniem przemiany materii, objawiającym się nieznacznym podwyższeniem stężeniem bilirubiny we krwi. W przebiegu choroby nie występują poważne zaburzenia czynności wątroby jednak każda, nawet łagodna żółtaczka wymaga diagnostyki w celu wykluczenia innych poważnych schorzeń. Zespół Gilberta występuje u co 20 osoby, częściej u mężczyzn i zwykle objawia się w 2. lub 3. dekadzie życia. Choroba ma łagodny przebieg, nie stanowi zagrożenia dla życia pacjenta i nie wymaga leczenia.
Potwierdzenie rozpoznania w badaniu genetycznym stanowi podstawę dla lekarza do ustalania ogólnych zasad postępowania i trybu życia pacjenta: wskazane jest ograniczenie ilości spożywanego alkoholu, unikanie nadmiernego wysiłku fizycznego oraz głodzenia się.
W wyniku fizjologicznego rozpadu krwinek czerwonych powstaje bilirubina, która jest następnie sprzęgana w wątrobie przy udziale enzymu UDP-glukuronylotransferazy z kwasem glukuronowym. W wyniku tego procesu powstaje bilirubina bezpośrednia, która jest wydalana do przewodu pokarmowego. W przypadku zespołu Gilberta dochodzi do zmniejszenia stężenia enzymu, co prowadzi do zwiększenia stężenia bilirubiny wolnej powodując typowe dla choroby żółte zabarwienie oczu, błon śluzowych i skóry. Intensywność zażółcenia okresowo zwiększa się lub zmniejsza w zależności od stężenia bilirubiny w surowicy krwi. Charakterystyczne jest nasilanie się żółtaczki po dłuższym (np. trzydniowym) okresie głodzenia, także po intensywnym wysiłku fizycznym, w czasie gorączki, chorób zakaźnych oraz po nadużyciu alkoholu i zabiegach operacyjnych.
Chorobę rozpoznaje się na podstawie podwyższonego stężenia bilirubiny pośredniej do 5 mg% przy braku innych nieprawidłowości czynności wątroby.
Zespół Gilberta jest chorobą o podłożu genetycznym uwarunkowaną mutacjami genu UGT1A1, kodującego enzym UDP-glukuronylotransferazę. Uważa się, iż choroba jest dziedziczona w sposób autosomalny recesywny, jednak zaobserwowano przypadki wystąpienia objawów klinicznych u osób obciążonych defektem genu UGT1A1 w jednym allelu (zwłaszcza w populacji azjatyckiej). Patogenna mutacja zlokalizowana jest w promotorze genu UGT1A1 i polega na zwiększeniu liczby powtórzeń TA z 6 do 7 w obrębie sekwencji nukleotydowej A(TA)6/7TAA, w konsekwencji czego dochodzi do zaburzenia ekspresji genu i obniżenia stężenia funkcjonalnego enzymu. Częstość występowania zmutowanego allelu jest szacowana na ok. 40% populacji. Wśród pacjentów pochodzenia japońskiego, z rozpoznaniem klinicznym zespołu Gilberta zidentyfikowano także mutacje typu „missense” (= powodujące zmianę aminokwasu w łańcuchu peptydowym enzymu), zlokalizowane w innych regionach genu.
Badanie molekularne wykonywane w celu diagnostyki genetycznej zespołu Gilberta polega na określaniu genotypu w obrębie promotora genu UGT1A1 i pozwala na identyfikację liczby powtórzeń TA.
Identyfikacja patogennej mutacji na poziomie molekularnym pozwala na potwierdzenie podejrzenia/rozpoznania klinicznego zespołu Gilberta, co jest istotne ze względu na diagnostykę różnicową zaburzeń metabolizmu wątrobowego (m.in. w przebiegu zakażeń wątroby).